आधुनिक एवं व्यस्त जमानामा बालबालिकाहरूलाई सम्हाल्नु तथा उचित मार्गदर्शन दिनु सार्‍है गार्‍हो काम हो तसर्थ पनि हिजोआजका अभिभावकका लागि बालबालिकाको रेखदेख एउटा ठूलो चुनौती बनेको छ । अहिलेका बालबालिका यति स्मार्ट बन्दै गएका छन् कि उनीहरूमाथि सही निगरानी नराख्ने हो भने गलत बाटोमा जानसक्ने सम्भावना ह्वात्तै बढ्छ । यस्तो अवस्थामा उनीहरूको मनोविज्ञान बुझी सोहीअनुरूप व्यवहार गर्नु सचेत अभिभावकको दायित्व हो ।

    बालबालिकाहरूलाई हरेक कुरामा रोकटोक गर्नुहुँदैन । उनीहरूलाई केही कुरा सम्झाउनैपर्ने छ भने एकान्तमा प्रेमपूर्वक सम्झाउनुपर्छ ।साथीभाइका अगाडि गाली गर्ने, कराउने, झपार्ने काम गर्दा उनीहरू अटेरी हुनुका साथै उनीहरूमा अभिभावकप्रतिको प्रेम एवं सम्मानसमेत घट्दै जान्छ ।

    बालबालिकालाई बाल्यकालदेखि नै धन्यवाद र माफीका बारेमा राम्रोसँग बुझाउनुपर्छ । घरमा आएका पाहुनालाई यथोचित सम्मान गर्न सिकाउनुपर्छ ।

    कहिलेकाहीँ बालबालिकाको जिद्दीलाई पनि बुझिदिने प्रयास गर्नुपर्छ । उनीहरूको जिद्दीलाई स्वभाव नसम्झी बालसुलभताका रूपमा लिनुपर्छ । अभिभावकले होसियारी पूर्वकसम्हाल्न सके उनीहरूको यो स्वभावमा क्रमिक रूपमा कमी आउँछ ।

    कहिलेकाहीँ आफ्ना बालबालिकालाई पनि बोल्ने मौका दिनुपर्छ र उनीहरूका कुरा ध्यानपूर्वक सुनिदिनुपर्छ । आमनेपाली परिवारमा अभिभावक बोल्ने तथा बालबालिकाले सुन्ने चलन छ तर ठूलामान्छेले पनि बालबालिकाका कुरा सुनिदिनुपर्छ । बालबालिकाले स्वतन्त्रतापूर्वक आफ्ना कुरा व्यक्त गर्न पाए तथा अभिभावकले सुनिदिए भने उनीहरूलाई सही दिशानिर्देश गर्न सकिन्छ ।

    हिजोआज अभिभावक र बालबालिकाबीचको दूरी त्यति लामो छैन । उनीहरूको सम्बन्ध साथीको जस्तै भैसकेको छ तर यस्तो अवस्थामा एक निश्चित सीमा निर्धारण गर्नु आवश्यक हुन्छ ।

    अरूका बालबालिकासंँग आफ्ना बालबालिकाको तुलना गर्नुहुँदैन । यसले बालबालिकामा बडप्पन वा त्रासको भावना पैदा हुँदै जान्छ । यसका अतिरिक्तस्कुलमा धेरै अंक ल्याउने विद्यार्थीसँग आफ्ना बालबालिकाको तुलना गर्नुहुँदैन । हरेक बालबालिका व्यक्तिगत रूपमा फरक हुन्छन् । उनीहरूको क्षमतामाथि विश्वास गर्दै हौसला प्रदान गर्नु अभिभावकको कर्तव्य हो ।

    बालबालिकालाई जिम्मेवार र अनुशासित बनाउन सर्वप्रथम आफू अनुशासित हुनुपर्छ । अभिभावकको लापरबाहीको असर बालबालिकामा छिट्टै पर्छ र उनीहरू आफ्नो मनोमानी गर्दै जान्छन् ।

    बालबालिकालाई आफ्नो पारिवारिक झगडा एवं मनमुटावको हिस्सा बनाउनुहुँदैन ।

    बालबालिकासँग बढी अपेक्षा गर्नुहुँदैन । प्राय: अभिभावक आफ्ना अधूरा महत्वाकांक्षा तथा पूरा हुन नसकेका सपनाहरू आफ्ना बालबालिकामा लाद्न खोज्छन् । यसले बालबालिकालाई कुण्ठित बनाउँछ र उनीहरूले आफ्ना इच्छा मार्न थाल्छन् ।

    बालबालिकाका अगाडि गालीगलौज वा अपशब्द प्रयोग गर्नुहुँदैन । उनीहरूका अगाडि झूटो पनि बोल्नुहुँदैन ।

    आफ्ना बालबालिकाका लागि समय निकाल्नुपर्छ, उनीहरूको माग र आवश्यकताका बारेमा गम्भीर भएर सोच्नुपर्छ । बालबालिकाको दिनचर्या एवं उनीहरूको व्यक्तिगत विकासमा सामेल हुनु उनीहरूको सम्पूर्ण विकासमा सहयोग पुर्‍याउनु हो ।

    कुनै पारिवारिक जमघट, विवाह, व्रतबन्ध, पास्नी आदि कार्यक्रममा बालबालिकालाई सँगै लानुपर्छ । यसले बालबालिकालाई सामाजिक हुन त सघाउंँछ नै साथसाथै आफ्ना रीतिरिवाज एवं परम्पराका बारेमा पनि थुप्रै जानकारी प्रदान गर्छ ।

    बालबालिकाको मनभित्र कुनै जिज्ञासा

वा प्रश्न छ भने हप्काएर चुप लगाउनुहुँदैन । समझदारीपूर्वक प्रश्नको उत्तर दिएर उनीहरूको मन शान्त बनाउने प्रयास गर्नुपर्छ ।

    कतिपय अभिभावक आफ्ना बालबालिकालाईयति धेरै स्वतन्त्रता दिन्छन् कि उनीहरू लापरबाह बन्दै जान्छन् । कुनै पनि प्रकारको अंकुश नलगाउँंदा बालबालिकाहरू बिग्रने डर हुन्छ ।

    बालबालिकालाई आत्मनिर्भर बन्न सिकाउनुपर्छ । कतिपय अभिभावक आफ्ना बालबालिकालाई यति धेरै माया गर्छन् कि त्यसैले उनीहरूलाई परनिर्भर बनाइदिन्छ । बालबालिकाले बिगारेका खेलौना, भुइँमा छरेकाकलर पेन्सिल, छरपष्ट पारेका खेलौनाहरू उनीहरू आफैलाई मिलाउन दिनुपर्छ । त्यसो गर्दा उनीहरू बाल्यकालदेखि नै आत्मनिर्भरतर्फ अग्रसर हुन्छन् ।